เป็นภาวะที่เกิดขึ้นกับเด็กแรกคลอด เป็นความพิการแต่กำเนิด (ไม่นับรวมผู้ป่วยที่เป็นภายหลังอันเนื่องจากอุบัติเหตุ) โดยทั่วไปเด็กมักได้รับการรักษามาจากโรงพยาบาล อย่างน้อยก็ เย็บซ่อมปากที่แหว่ง และเพดานที่โหว่ อย่างไรก็ตามการรักษาที่สมบูรณ์มิได้หยุดอยู่เพียงแค่นี้ การรักษาในเด็กเหล่านี้ต้องใช้บุคลากร หลากหลายสาขา และต้องใช้ระยะเวลาที่ยาวนานทีเดียวกว่าที่เด็กเหล่านี้จะได้กลับมาสู่ภาวะปกติ ผมพยายามลำดับช่วงเวลาตั้งแต่เด็กคลอด ว่าต้องทำอะไรก่อนหลัง และรักษาโดยใคร เพื่อให้เกิดเป็นประโยชน์ต่อพ่อแม่ที่มีลูกเป็นแบบนี้

 

แรกคลอด   เย็บซ่อมริมฝีปากที่แหว่ง โดยศัลยแพทย์ตกแต่ง หรือทันตแพทย์แม็กซิลโลเฟเชียล เพื่อให้เด็กมีริมฝีปากที่สามารถปิดสนิทได้อย่างไรก็ตาม แพทย์บางท่านก็นิยมให้เด็กมีอายุครบ3เดือนก่อนจึงค่อยเย็บ (เด็กอายุ 3 เดือนจะมีน้ำหนักตัวดีกว่า มีเม็ดเลือดที่สมบูรณ์ และทนต่อการผ่าตัดได้ดีกว่า) ดังนั้นในช่วงแรกคลอดนี้อาจช่วยให้เด็กดูดนมได้โดยไม่สำลัก โดยการใส่แผ่นปิดเพดาน แผ่นปิดนี้ทันตแพทย์เป็นผู้ทำให้ (ทันตแพทย์เด็ก ทันแพทย์จัดฟัน หรือทันตแพทย์แม็กซิลโล) 

 

เด็กต้องใช้แผ่นปิดไปจนถึงตอนที่เด็กได้เย็บซ่อมเพดาน ซึ่งจะต้องคอยมาเปลี่ยนเป็นระยะ อาจจะทุก 2 หรือ 3 เดือน เด็กที่มีแผ่นปิดเพดานใช้จะมีนำ้หนักตัวดีกว่า เพราะเด็กสามารถดูดนมได้มาก โดยไม่สำลัก 

 

ช่วง 3 เดือน หากเด็กยังไม่ได้เย็บซ่อมริมฝีปาก ให้มาเย็บในช่วงนี้ การผ่าตัดเย็บซ่อมริมฝีปากในช่วงนี้ เด็กจะมีความพร้อมที่มากขึ้นกว่าตอนแรกคลอด ในการผ่าตัดนี้อาจทำร่วมกับการเย็บแต่งปีกจมูกและตั้งความสูงของปลายจมูกร่วมไปด้วย

 

1 ปีครึ่ง เย็บซ่อมเพดานปาก โดยศัลยแพทย์ตกแต่ง หรือทันตแพทย์แม็กซิลโล  การที่มีเพดานปากจะทำให้เด็กไม่ต้องใช้แผ่นปิดอีก และเป็นการเตรียมช่องปากให้พร้อมสำหรับการออกเสียงให้ชัด ช่วงนี้ถือว่าเป็นช่วงเด็กกำลังจะหัดพูดและมีการปรับตัวที่ดี 

 

ช่วงเด็กหัดพูด ที่ระบุแบบนี้เพราะเด็กแต่ละคนพูดเร็วช้าต่างกัน ช่วงนี้ให้เด็กและพ่อแม่ มาพบกับนักวจีบำบัดหรืออรรถบำบัดซึ่งเป็นผู้ที่ฝึกมาเรียนมาให้สามารถวินิจฉัยความผิดปกติของการออกเสียงและให้คำแนะนำ โดยจะฝึกเด็ก และแนะแนวทางให้พ่อแม่สอนเด็กให้พูดชัด

 

ช่วง 3 - 10 ขวบ ฟันนำ้นมเด็กและฟันแท้ถยอยกันขึ้นต้องดูแลให้ดี การคงสภาพฟันให้ดีไม่ผุจะทำให้การรักษาต่อๆไปง่ายขึ้นมาก ในช่วงนี้อาจต้องพบหมอสาขา หูคอจมูก เพื่อตรวจการได้ยิน เด็กที่มีลักษณะนิสัยผิดไปจากเด็กปกติมากๆ อาจต้องพบจิตแพทย์ เพื่อบำบัดสภาพจิตอันเกิดจากภาวะที่ร่างกายหรือการพูดจาไม่ชัดเหมือนเด็กอื่น เด็กบางคนมีความผิดปกติอื่นๆร่วมด้วยเป็นลักษณะของกลุ่มอาการ(syndrome) ซึ่งควรตรวจหาและวินิจฉัยให้ครบ เพื่อการดูแลเด็กให้ครบถ้วนและรัดกุม

 

9 - 11 ขวบ ระยะนี้ต้องพบทันตแพทย์จัดฟันแล้วเพื่อวางแผนการรักษาจัดฟัน โดยอาจเริ่มเลยหรือรอก่อนแล้วแต่การวางแผน การเติมกระดูกลงในช่องที่โหว่ตรงสันเหงือก อาจทำในช่วงนี้ให้สันเหงือกเต็มและต่อเนื่อง และฟันสามารถงอกออกมาตรงตำแหน่งนี้ได้

 

10 - 13 ขวบ เริ่มจัดฟัน(เริ่มเมื่อไหร่ขึ้นกับความเหมาะตามแต่ที่ทันตแพทย์จัดฟันจะพิจารณาเห็นสมควร) เด็กเหล่านี้จะใช้เวลาในการจัดฟันหลายปี เพราะเป็นเรื่องยากทั้งตำแหน่งฟัน สันเหงือกที่โหว่ และชิ้นส่วนของขากรรไกรบนที่มักจะอยู่ผิดตำแหน่ง

 

17- 20 ปี ในระยะนี้หากความผิดปกติที่ยังคงมีอยู่เช่นฟันล่างคร่อมฟันบน(เพราะขากรรไกรบนเจริญเติบโตน้อยกว่า )หรือหากวางแผนไว้แต่ต้นว่าจะทำการรักษา จัดฟันร่วมกับการผ่าตัด หรือยังไม่ได้เติมกระดูกลงในช่องสันเหงือกที่โหว่ ก็สามารถทำในช่วงนี้ได้โดยทันตแพทย์แม็กซิลโลจะทำงานร่วมกับทันตแพทย์จัดฟัน

 

นอกจากนี้เช่นการผ่าตัดตกแต่งเพดานอ่อนกับผนังลำคอเพื่อปิดกั้นเสียงให้ออกเสียงได้ชัดเจนขึ้น(โดยแพทย์หูคอจมูก) อาจพิจารณาเป็นรายๆไป การผ่าตัดตกแต่งจมูกในช่วงหลังสุด อาจพิจารณาทำหลังผ่าตัดแก้ไขโครงสร้างกระดูกใบหน้าแล้ว(โดยศัลยแพทย์ตกแต่ง) หรือการใส่ฟันปลอมลงในตำแหน่งที่เป็นช่องโหว่ (กรณีที่มี) โดยทันตแพทย์ก็ทำในระยะนี้ถือว่าเป็นการเสร็จสิ้นขบวนการรักษา